Σημαντικό ρόλο στην απόδοση του αθλητή παίζει η διατροφή του, που είναι μια πολυεπίπεδη λειτουργία, ώστε ο αθλητής να παίρνει την απαραίτητη ενέργεια, να διατηρεί κανονικό βάρος και να προσλαμβάνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να αναπληρώνει ο οργανισμός του τις ιστικές φθορές που προκαλεί η προπόνηση. Στο θέμα αυτό είναι κρίσιμο να συνεννοούνται οι ίδιοι οι αθλητές, οι γονείς, αλλά και οι προπονητές τους με τους ειδικούς αθλητικούς διατροφολόγους, ώστε όλα να πάνε καλά.

Η καθημερινή διατροφή του αθλητή αποτελεί ζωτικής σημασίας πολυεπίπεδη λειτουργία, με πρωταγωνιστικό ρόλο και βασικές συνιστώσες:

1. Τη συνεχή προμήθεια / αναπλήρωση του οργανισμού με την απαραίτητη ενέργεια, προκειμένου να διεξάγονται οι πολύωρες και απαιτητικές καθημερινές προπονητικές δραστηριότητες (πρωί - απόγευμα) σε «ασφαλή» ενεργειακά όρια.

2. Τη διατήρηση ευνοϊκού σωματικού βάρους και σύστασης του σώματος (ιδίως της άλιπης σωματικής μάζας).

3. Τον εφοδιασμό του οργανισμού του με τις απαραίτητες ουσίες για την ταχύτατη αντικατάσταση ιστικών φθορών από την εξειδικευμένη μυϊκή προσπάθεια, με τις σημαντικές ιδιαιτερότητές της (τύπος, ένταση, διάρκεια, προπονητικές περίοδοι κ.λπ.)

Οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις του εξειδικευμένου αθλητικού διαιτολόγου αφορούν τους σωστούς διαιτολογικούς χειρισμούς:

– στην πρόληψη / υποστήριξη,

– στην εκτίμηση θρέψης / αξιολόγηση,

– στη θεραπεία / ταχύτερη αποκατάσταση και ασφαλέστερη επαναδραστηριοποίηση ύστερα από ασθένεια ή τραυματισμό,

– στη βελτίωση / μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης,

– στον έλεγχο και παρακολούθηση της ειδικής αθλητικής προετοιμασίας, καθ' όλη τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου.

Πολύ πρόσφατα (2005) δημοσιεύτηκαν τα επιστημονικά συμπεράσματα του 1ου Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου Εφαρμοσμένης Διατροφής Αθλητών:

1. Η ανάγκη της απολύτως εξατομικευμένης κι εξειδικευμένης διατροφικής αξιολόγησης - εκτίμησης θρέψης του αθλητή-τριας, καθότι οι αθλητικές δραστηριότητες έχουν εντατικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό και με τόσες πολλές ιδιαιτερότητες στις αγωνιστικές προδιαγραφές, ώστε να απαιτούν συγκεκριμένες συστάσεις για τη διατροφική υποστήριξη των αθλητών. Απαιτούνται διαφοροποιημένα διαιτολογικά πρωτόκολλα αξιολόγησης και συνεχείς, συγκεκριμένες διαιτητικές παρεμβάσεις, με συνεπή τήρηση των βασικών διαιτητικών συστάσεων σε όλη τη διάρκεια της ετήσιας αγωνιστικής περιόδου,

Η εκπόνηση διαιτητικών συστάσεων από τον ειδικό αθλητικό διαιτολόγο πρέπει να τεκμηριώνεται πάντοτε από τα νεότερα δεδομένα της διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας, με βάση τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών οργανισμών κι επιστημονικών ενώσεων. Για το λόγο αυτόν οφείλουν οι αθλητές, προπονητές και γονείς να συμβουλεύονται ειδικά καταρτισμένους επαγγελματίες αθλητικούς διαιτολόγους.

2. Η σύγχρονη καθημερινή διαιτολογική πράξη αποκάλυψε, σε διεθνές επίπεδο, ότι οι προπονητές αποτελούν τη βασική πηγή διατροφικής πληροφόρησης των αθλητών-τριών, σε μια σειρά πολλών κρίσιμων παραγόντων (όπως η χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων -Dietary Sports Supplements-, η μείωση του σωματικού βάρους αντί του σωματικού λίπους, η επιρροή διαφόρων μύθων και προκαταλήψεων από το παρελθόν).

Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη της επιστημονικής επιμόρφωσης των προπονητών (κατά συγκεκριμένο άθλημα), ως ενδιάμεσος «συνδετικός κρίκος» για τη σωστή διαιτητική ενημέρωση και ουσιαστική βελτίωση / τροποποίηση των λανθασμένων διατροφικών συνηθειών και συμπεριφοράς των αθλητών-τριών.

Μέσω αυτής της διαδικασίας πολιτικής εκπαίδευσης στη διατροφή μπορούμε να αναμένουμε από τους προπονητές: (α) τη σε βάθος κατανόηση της κρισιμότητας του παράγοντα «διατροφή» για την αθλητική απόδοση (β) την άμεση συνεργασία τους με ειδικά καταρτισμένο αθλητικό διαιτολόγο.

3. Οι συστάσεις χορήγησης διατροφικών συμπληρωμάτων (Sports Supplements) από τον ειδικό αθλητικό διαιτολόγο οφείλουν να υπακούουν στους συγκεκριμένους επιστημονικούς κανόνες εγκυρότητος και αξιοπιστίας (γνώση της δοσολογίας, της αποτελεσματικότητος, της σχέσης κινδύνου - οφέλους και των συναφών επιπτώσεων, ποιοτικά κριτήρια / standards του προϊόντος).

Επιπλέον, οι συστάσεις αυτές πρέπει να είναι απολύτως συγκεκριμένες, ακριβείς, αντικειμενικές, περιεκτικές, πλαισιωμένες με θεωρητική ενημέρωση.

Σε κάθε περίπτωση αθλητή-τριας ο αθλητικός διαιτολόγος οφείλει να διερευνά προσεκτικά για σαφείς ενδείξεις υποθρεψίας ή ανεπάρκειας βιταμινών / ιχνοστοιχείων στο ημερήσιο διαιτολόγιο. Είναι, δηλαδή, επαρκείς οι επιστημονικές αποδείξεις για τη χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων;

4. Ο ειδικός αθλητικός διαιτολόγος οφείλει να αποδώσει ιδιαίτερη έμφαση στις εξής κρίσιμες παραμέτρους για τη σύνταξη του αθλητικού διαιτολογίου: Στο μετα-προπονητικό μικρογεύμα αναπλήρωσης υγρών και ενεργειακών αποθεμάτων, προκειμένου να διεξάγεται η προπόνηση της επόμενης ημέρας σε «ασφαλή» ενεργειακά όρια.

Στον έλεγχο του σωματικού βάρους, της υδρικής ισορροπίας και της ευνοϊκής σύστασης του σώματος καθ' όλη τη διάρκεια της ετήσιας αθλητικής περιόδου.

Στη χρήση / κατάχρηση διατροφικών συμπληρωμάτων (ή άλλων «εργογόνων» μέσων) για την πολυπόθητη αύξηση της αγωνιστικής απόδοσης.

– Στην ανεπαρκή πρόσληψη (συνήθως «2/3 των συνιστώμενων κατά ΡDΑ's ή DRΙ's) πολλών «κρίσιμων» μικροσυστατικών από τη μεγάλη πλειονότητα κυρίως αθλητριών (π.χ. ποσοστό περίπου 35 - 40% των αθλητριών εμφανίζουν είτε υποκλινικού τύπου είτε έκδηλη σιδηροπενική αναιμία -πρόκειται για τη λεγόμενη μικροκυτταρική ή υποχρωμική αναιμία). Οι κυριότερες ελλείψεις εντοπίζονται στη μειωμένη πρόσληψη σιδήρου, ασβεστίου, ψευδαργύρου, μαγνησίου, φολικού οξέος και βιταμίνης Β12.

– Στις αγωνιστικές υποχρεώσεις κατά τα συνεπή πολυήμερα tournaments (3 - 7 ημέρες) ατομικών και ομαδικών αθλημάτων.

– Στις ειδικές διορθωτικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για τη σημερινή, συνήθη τακτική των αθλητών (σε διεθνές επίπεδο), της υπερκατανάλωσης λίπους» 35% επί της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης (σε βάρος της συνιστώμενης πρόσληψης υδατανθράκων για 7 g/kg Σ. Β.)

– Στα δισεπίλυτα (πολλές φορές) οργανωτικά προβλήματα προετοιμασίας φαγητών και προγραμματισμού ωραρίου γευμάτων στο ξενοδοχείο, όσο και στην ανεύρεση κατάλληλων ποιοτικά τροφίμων.

– Στην κατανάλωση φαγητού έξω από το σπίτι, καθώς και στην επιτρεπόμενη κατανάλωση γλυκισμάτων (ποσότητα, συχνότητα).

– Στο συνολικό «φορτίο» και στις μεταβολές των προπονητικών επιβαρύνσεων στην εβδομάδα (συχνότητα, ένταση, χρονική διάρκεια), ειδικά τις ημέρες των διπλών (πρωί - απόγευμα) προπονήσεων (» 4 h).

– Στις ειδικές μορφές διαιτολογικής υποστήριξης ύστερα από περιπτώσεις τραυματισμών ή ασθένειας (παρατεταμένη χρονικά ακινητοποίηση).

– Στην έγκαιρη αναγνώριση των προδιαθεσικών παραγόντων κινδύνου εκδήλωσης διατροφο-εξαρτώμενων παθολογικών διαταραχών της υγείας των αθλητών.

– Στον συστηματικό έλεγχο της εμμηνορρυσιακής λειτουργίας των αθλητριών, καθότι σχετίζεται άμεσα τόσο με διατροφικές διαταραχές όσο και με τον ταχύτατα αναδυόμενο κίνδυνο του τριαδικού συνδρόμου της αθλήτριας («Female Αthlete Τriad»), που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ως ένα πολυσύνθετο πρόβλημα υψηλότατου κινδύνου για τις αθλήτριες προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας «καλλιτεχνικών» αθλημάτων (ρυθμική και ενόργανη αγωνιστική γυμναστική, κλασικό μπαλέτο) και για αθλήτριες δρομείς μεγάλων αποστάσεων, κολυμβήτριες κ.ά. Νεότερες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι αναμένεται επιδημική έκρηξη της συχνότητας εμφάνισης του τριαδικού συνδρόμου τα επόμενα χρόνια. Το σύνδρομο αυτό αφορά έναν συνδυασμό επίμονων διαταραχών της υγείας (αμηνόρροια, παρατεταμένος υποσιτισμός, μειωμένο σωματικό βάρος κι επίπεδο σωματικού λίπους «16 %, ακατάλληλες πρακτικές ελέγχου του σωματικού βάρους), με τελική κατάληξη οστεοπενία και οστεοπόρωση. Η συντριπτική πλειονότητα των νεαρών αθλητριών της κρίσιμης εφηβικής ηλικίας αποκρύπτει συστηματικά σκόπιμες διατροφικές διαταραχές και αυστηρότατους θερμιδικούς περιορισμούς (συνήθως κατόπιν αυθαίρετης πρωτοβουλίας) για αγωνιστικούς, αισθητικούς και ψυχολογικούς λόγους. Οι κυριότεροι λόγοι αναφέρονται στον έντονο φόβο για απόκτηση βάρους, στην πολυετή αθλητική ενασχόληση από μικρές ηλικίες, στην «αφόρητη» πίεση για καλύτερη αγωνιστική απόδοση / ρεκόρ και αναρρίχηση στην κορυφή, στην αυστηρή αυτοκριτική ως απαίτηση για τη διατήρηση μιας εξαιρετικά λεπτόσωμης «φιγούρας» κ.ά.

Συνεχίζεται