Η Φυσική Αγωγή στη Δημοτική Εκπαίδευση της Κύπρου

(Τι στοχεύουμε - Πώς προγραμματίζουμε)

(Από το Εκπαιδευτικό Συνέδριο του Υ.Π. 2006-2007)

Εισηγητής: Ονησίφορος Ιωάννου(ΕΔΕ)

1.     Ποιος  είναι ο στόχος των Εκπαιδευτικών;

2.     Ποιοι είναι οι στόχοι της Φ.Α.;

·        Σε τι διαφέρουν οι στόχοι της Φ.Α. από τον Αγωνιστικό Αθλητισμό;

3.     Τι αποκτά ένα «Φυσικά Μορφωμένο άτομο;»

4.     Ποια η σπουδαιότητα της Φυσικής Αγωγής;

5.     Πώς προγραμματίζω το μάθημα της Φ.Α.;

6.     Τι προσέχω σε ένα μάθημαΦ.Α.;

Στόχος του κάθε εκπαιδευτικού είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσα από την ισότιμη συμμετοχή όλων των παιδιών στο μάθημα. Αναμένεται ότι όλοι οι μαθητές θα: 

•Αποκτήσουν τις βασικές κινητικές έννοιες και κινητικές δεξιότητες.

•Βελτιώνουν σταδιακά, ποσοτικά και ποιοτικά, τις κινητικές τους έννοιες και δεξιότητες.

•Αποκτήσουν καλές συνήθειες άσκησης και ένα δραστήριο τρόπο ζωής.

•Ενισχύσουν την υγιή συμπεριφορά τους (φυσική, κοινωνική, συναισθηματική, πνευματική) μέσα από την ευχαρίστηση, την πρόκληση, την ατομική έκφραση - δημιουργικότητα και την κοινωνική αλληλεπίδραση που προσφέρει το μάθημα.

•Αποκτήσουν ομαδικό πνεύμα και θα ακολουθούν τους κανόνες του Τίμιου Παιχνιδιού, που οι ίδιοι θα θεσμοθετήσουν.

•Αντιλαμβάνονται και θα αποδέχονται τη διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων, σε όλους τους τομείς της ζωής.

•Απαραίτητα στοιχεία στην μαθησιακή διαδικασία η βελτίωση ανάλογα με τις ατομικές δυνατότητες και ικανότητες και η ισότητα ευκαιριών συμμετοχής, χωρίς αποκλεισμούς.  Μέσο επίτευξης των στόχων η ποικιλία δραστηριοτήτων και στρατηγικών που περιέχονται στις πιο κάτω περιοχές:

 Κινητικές Περιοχές – μέσα επίτευξης στόχων

•Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:

 Στίβος: Βελτίωση της επίδοσης με μέτρο σύγκρισης συμβατές μετρήσεις ή την επίδοση – απόδοση άλλων ατόμων.

Χορός: Επικεντρώνεται στον έλεγχο  της κίνησης του σώματος, με έμφαση την καλλιτεχνική και εκφραστική πτυχή της κίνησης.

 Αθλοπαιδιές:Παρέχουν εμπειρίες συνεργασίας, συναγωνισμού και ανταγωνισμού, που απαιτούν δεξιότητες, τακτικές και στρατηγικές για αντιμετώπιση του αντίπαλου.

 Γυμναστική: Επικεντρώνεται στον έλεγχο και εκτέλεση κινήσεων του σώματος με συνεχή αύξηση των απαιτήσεων και του βαθμού δυσκολίας.

Περιπέτεια, λύση προβλημάτων και δραστηριότητες στη φύση: (Outdoor and Adventurous Activities) Επικεντρώνεται στην προσαρμογή των δεξιοτήτων των παιδιών σε νέα περιβάλλοντα που προκαλούν το ενδιαφέρον του (challenging)  και παρέχει δεξιότητες για διακίνηση με ασφάλεια

2.     Ποιοι είναι οι στόχοι της Φ.Α.;

·        Σε τι διαφέρουν οι στόχοι της Φ.Α. από τον Αγωνιστικό Αθλητισμό;

Ποιες είναι οι βασικές διαφορές μεταξύ αγωνιστικού αθλητισμού και Φυσικής Αγωγής;

•Στη Φυσική Αγωγή η έμφαση δίνεται στη μαθησιακή διαδικασία και το παιδί, ενώ στον α. αθλητισμό η έμφαση δίνεται στη συγκεκριμένη δραστηριότητα.

•Η Φυσική Αγωγή περιλαμβάνει ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων και δραστηριοτήτων ανεξάρτητα από οποιοδήποτε σπορ.

•Η Φυσική Αγωγή είναι ευρύτερη έννοια από τον αγωνιστικό αθλητισμό, μπορεί να περιλάβει μέρος του, χωρίς όμως να ταυτίζεται.

(What does it mean to be Physically Educated?)

•Φυσική επάρκεια και αυτοπεποίθηση (Physical competence and confidence)

•Συμμετοχή σε εύρος κινητικών δραστηριοτήτων (Perform in a range of activities)

•Φυσική επιδεξιότητα (Physical skilfulness)

•Κινητική ανάπτυξη – βελτίωση (Physical development)

•Γνώση των σωματικών του δυνατοτήτων (Knowledge of the body in action)

•Δημιουργικότητα (Creativity)

•Συμμετοχικότητα και διεκδικητικότητα (Competition and challenge)

•Λειτουργικότητα ατομικά, ομαδικά, αγωνιστικά (Individual, groups, teams)

•Θετικές στάσεις απέναντι στην άσκηση και στον υγιή τρόπο ζωής (Positive attitudes towards active and healthy lifestyles)

•Νοητικές δεξιότητες (Thinking skills)

•Σχεδιάζει, εφαρμόζει και αξιολογεί με στόχο την ποιοτική βελτίωση και την αποτελεσματικότητα (Plan, perform and evaluate to improve quality and effectiveness)

•Ανακαλύπτει τα ταλέντα, τις ικανότητες και τις κινητικές του προτιμήσεις (Discover aptitudes, abilities and preferences)

•Δια βίου κινητική δραστηριοποίηση (Lifelong physical activity).

•Η Φ.Α. αναπτύσσει την κινητική επάρκεια και εμπιστοσύνη των παιδιών, και τη δυνατότητα της συμμετοχής  σε πολλές κινητικές δραστηριότητες.

•Προωθεί τη  φυσική επιδεξιότητα, τη φυσική ανάπτυξη και τη γνώση των κινητικών δυνατοτήτων του σώματος.

•Παρέχει ευκαιρίες στα παιδιά για να γίνουν δημιουργικά, να συναγωνίζονται και να αντιμετωπίζουν, ατομικά, ομαδικά και αγωνιστικά διάφορες προκλήσεις.

•Προωθεί θετική στάση έναντι του κινητικά δραστηριοποιημένου και υγιούς τρόπου ζωής.

•Μαθαίνει τα παιδιά να σκέφτονται με διάφορους τρόπους, να συνδυάζουν την ποικιλία, τη δημιουργικότητα και το συναγωνισμό με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες. 

•Μαθαίνουν να προγραμματίζουν, να εφαρμόζουν και να αξιολογούν τις ενέργειες, τις ιδέες και την απόδοση τους για να βελτιώσουν την ποιότητα και αποτελεσματικότητά τους.

•Μέσα από τη διδακτική πορεία τα παιδιά ανακαλύπτουν τα ταλέντα, τις δυνατότητες και τις προτιμήσεις τους και επιλέγουν πως θα δραστηριοποιηθούν κινητικά δια βίου.

Με βάση 4 αναπτυξιακά επίπεδα (Strands):

1.Απόκτηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων.

2.Επιλογή και εφαρμογή.

3.Αξιολόγηση και βελτίωση.

4.Γνώση – κατανόηση αξίας φυσικής κατάστασης και υγείας.

Το  Κινητικό  Αλφάβητο

 1.Απόκτηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων.

Είναι η πορεία μάθησης νέων δεξιοτήτων και βελτίωσής τους.

Οι δεξιότητες της Φ.Α. εκτελούνται μια-μια ή σε συνδυασμό και μπορούν να εκτελούνται σε ειδικές περιπτώσεις για κάποιο σκοπό. Οι δεξιότητες εκτελούνται, αποτελούν μίμηση μοντέλου ή επαναλαμβάνονται  με στόχο την εκτέλεσή τους με αυξανόμενη ακρίβεια, αυτοματοποίηση και εξοικείωση.

 Κινητικές δεξιότητες

Δεξιότητες μετακίνησης

Κινήσεις, ειδικές καταστάσεις  μέρους ή όλου του σώματος π.χ. στροφές, ισορροπίες...

Δεξιότητες χειρισμού

Δεξιότητες παρουσίασης (performance) π.χ. χορός

 2.Επιλογή και εφαρμογή.

Οι μαθητές μαθαίνουν να ξεχωρίζουν ποιες δεξιότητες (μεμονωμένες ή συνδυασμοί δεξιοτήτων) πρέπει να επιλέγουν και γιατί χρειάζεται να τις χρησιμοποιήσουν.

Οι μαθητές θα κατανοήσουν και θα χρησιμοποιήσουν:

•Δημιουργικές και συγκροτημένες ιδέες και αρχές.

•Ιδέες και αρχές τακτικής και στρατηγικής.

Οι μαθητές χρειάζεται να:

Κατανοήσουν το βασικό στόχο και τη βασική ιδέα κάθε δραστηριότητας. Να αναγνωρίσουν ότι πιθανό να υπάρχουν εναλλακτικές δεξιότητες ή συνδυασμοί που να οδηγούν στο στόχο.

Έχουν γνώση του μαθησιακού περιβάλλοντος και να αναγνωρίζουν παράγοντες που επιδρούν στην επιλογή ή εκτέλεση κάποιων δεξιοτήτων.

Οι επιλογές και οι εφαρμογές τους μπορεί να είναι: προσχεδιασμένες ή αυθόρμητες.

Είναι αναγκαίο να υπάρξει προπαρασκευαστική φάση και φάση εφαρμογής.

3.Αξιολόγηση και βελτίωση. 

•Με την αξιολόγηση αναγνωρίζουμε τις δυνατότητες και αδυναμίες μας.

•Με τη βελτίωση κάνουμε ενέργειες με τις οποίες αυξάνουμε τις δυνατότητές μας και μειώνουμε τις αδυναμίες μας.

Δεξιότητες Αξιολόγησης: Παρατήρηση-Ανάλυση-Κριτική-Εκτίμηση, Αποτίμηση (evaluation)

Βάζω προτεραιότητες.

Είναι η πορεία με την οποία οι μαθητές: 

Αποδεικνύουν τη γνώση και την κατανόηση του θέματος εργασίας και των απαιτούμενων κριτηρίων που πρέπει να χρησιμοποιήσουν.

Μπορούν να προγραμματίσουν το επόμενο βήμα ή επίπεδο επίτευξης.

Μπορούν να ενεργούν σε διαφορετική ώρα από την ώρα εκτέλεσης της δραστηριότητας ή ως σημαντικό μέρος της εκτελούμενης δραστηριότητας.

Αναδεικνύουν την ικανότητα τους για ανεξαρτησία και πρωτοβουλία.

 4.Γνώση – κατανόηση αξίας φυσικής κατάστασης και υγείας.

•Φυσική κατάσταση είναι η ικανότητα προσαρμογής στις ανάγκες του περιβάλλοντος (καθημερινές και συγκεκριμένες). 

 •Υγεία είναι η πλήρης πνευματική, κοινωνική και σωματική ευεξία.

 •Αυτό απαιτεί από τους μαθητές να αναγνωρίζουν και κατανοούν πώς δουλεύει και πώς αντιδρά το σώμα στις διάφορες καταστάσςεις και δραστηριότητες, έτσι που σταδιακά να καταστούν ικανοί να χρησιμοποιήσουν τη γνώση αυτή για να βοηθήσουν τον εαυτό τους.

 Παράδειγμα

•Πεδίο : Αθλοπαιδιές Ε΄ τάξη - Παιχνίδι : Καλαθόσφαιρα

•Ειδικός στόχος : Χαμηλή και ψηλή ντρίπλα

•Αποκτώ και βελτιώνω : διδασκαλία – άσκηση στις πιο πάνω δεξιότητες.

•Διαλέγω και εφαρμόζω : Πρόβλημα «Διάλεξε την πιο αποτελεσματική ντρίπλα για προστασία της μπάλας, γρήγορη μετακίνηση» ή παιχνίδι 3-3...

•Αξιολογώ και βελτιώνω : «Εφάρμοσα στο παιχνίδι αυτά που ξέρω; Τι πρέπει να βελτιώσω»;

•Γνώση – κατανόηση – υγεία : Οι πιο πάνω δεξιότητες με έχουν βοηθήσει να χαρώ τη συμμετοχή μου και να θέλω να ξανασχοληθώ με σχετικές δραστηριότητες; Ενασχόληση σε ελεύθερο χρόνο…

Ο ετήσιος προγραμματισμός

Γίνεται με βάση:

•Τα 4 αναπτυξιακά επίπεδα

•Τις περιοχές κινητικών δραστηριοτήτων (καρτέλες)

•Το επίπεδο των παιδιών

•Το σχολικό περιβάλλον

•Τις ικανότητες του δασκάλου, στιλ διδασκαλίας...

Εισηγήσεις

• Επιλογή αποτελεσματικής στρατηγικής προσέγγισης και του κατάλληλου διδακτικού στίλ.

• Στρατηγική Διδασκαλίας: “Η διδακτική μέθοδος που διαλέγει ο δάσκαλος για να επιτύχει κάποιο συγκεκριμένο στόχο.” (δασκαλοκεντρική, ανοικτή – μαθητοκεντρική)

• Στιλ διδασκαλίας : “Η εφαρμογή των στρατηγικών διδασκαλίας ανάλογα με τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κάθε δασκάλου.” (παραγγέλματος, αμοιβαίας διδασκαλίας, πρωτοβουλίας, learner’s design, συμμετοχής, πρακτικής εξάσκησης, καθοδηγούμενης ανακάλυψης, αυτοελέγχου...)

• Στις μικρές τάξεις τα παιδιά στερούνται βασικών δεξιοτήτων τις οποίες θα πρέπει να αποκτήσουν και βελτιώσουν. Οι δεξιότητες αυτές μαθαίνονται καλύτερα μέσα από την περιοχή της Γυμναστικής (με χρήση και βασικών οργάνων).

• Στις μεγάλες τάξεις, που τα παιδιά κατέχουν τις βασικές δεξιότητες, ο περισσότερος χρόνος δίνεται στις Αθλοπαιδιές, μέσα από τις οποίες εφαρμόζουν τις γνώσεις, δεξιότητες, στρατηγικές, αλλά και αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες και κατανοούν την αξία της υγιεινής επιλογής στη ζωή τους.

• Όλα τα στοιχεία που προσέχω σε οποιοδήποτε άλλο μάθημα του Α.Π.

• Όπου υπάρχει ευκαιρία χρησιμοποιώ αβίαστα τη διαθεματικότητα (π.χ. Κατανόηση ανάγνωσης καρτέλας εργασίας, χρήση βασικών μαθηματικών εννοιών στην Α΄τάξη, ομαδοποιήσεις – αναγνώριση αριθμών, μετρήσεις...). Η διαθεματικότητα εφαρμόζεται παράλληλα όχι σε βάρος της κινητικής δραστηριότητας.

• Δες καρτέλλα παρατήρησης – αξιολόγησης.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΣΤΟΧΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Εισηγητής: Νεόφυτος Παπαϊωάννου

ΠΩΣ ΙΕΡΑΡΧΟΥΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ