Προς μια διδακτική διατήρησης της συμμετοχής στην άσκηση (Towards Sustainable Didactics) by Antonio Borgogni, University of Cassino

Η Διδακτική διατήρησης της συμμετοχής στην άσκηση (sustainable didactics) είναι η σύνθεση διαφόρων μεθοδολογικών προσεγγίσεων που αναπτύχθηκαν στον τομέα «Αθλητισμός για Όλους» στην Ιταλία. Είναι η διδακτική που δεν μειώνει την μελλοντική θέληση των παιδιών για άθληση. 

Θεωρητικό πλαίσιο της διδακτικής προσέγγισης της διατήρησης 

1.    Στη Φαινομενολογία όπου η επικοινωνία ή η κατανόηση των πράξεων γίνεται μέσω της αμοιβαιότητας/σύγκλισης των προθέσεων μου με τις πράξεις/συμπεριφορές των άλλων

2.    Στην Παιδαγωγική και στη Συνεργατική μάθηση όπου ο σεβασμός στη προσωπικότητα των παιδιών και τα συνεργατικά παιχνίδια είναι η βάση της μάθησης σε κάθε τομέα γνώσης

3.    Στη Νευροφυσιολογία και στον καθοριστικό ρόλο των συναισθημάτων στη μάθηση. Η δυνατότητα ελέγχου των συναισθημάτων ορίζει το ιδανικό μαθησιακό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Le Camus η μελέτη/κατανόηση ψυχοκινητικών (psychomotor) φαινομένων διήλθε 3 φάσεις στις οποίες προσθέτει ακόμα 2 ο συγγραφέας

1.    Το σώμα αντικρύζεται από ανατομική σκοπιά και μελετάται με τους νόμους της μηχανικής και θερμοδυναμικής. Με τη διαδικασία του παραλληλισμού δίνονται απαντήσεις στο πρόβλημα της σχέσης ψυχολογικών και κινητικών φαινομένων

2.    Ιμπρεσσιονισμός, φαινομενολογία και παιδική ψυχολογία οργανώνουν τη γνώση για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος

3.    Με τον εξπρεσσιονισμό οι κινήσεις του σώματος αποκτούν σημασία, αντικαθιστούν ή συνοδεύουν τη λεκτική επικοινωνία και γίνονται ενδείξεις της σχέσης του ατόμου με τον πολιτισμό

4.    Με τη Νευροφυσιολογία εισάγεται η επικοινωνία με τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο και αναδεικνύεται η συναισθηματική πτυχή του ανθρώπου

5.    Ισορροπία μεταξύ θερμοδυναμικής ανάλυσης της κίνησης (τεχνική) και θεώρησης του επικοινωνιακού σώματος (σχέσεις με άλλους και επαφή με εσωτερικό κόσμο – συναισθήματα και κιναίσθηση)

 Η «κόκκινη κλωστή» που διαπερνά τις πιο πάνω φάσεις είναι η αυξανόμενη αξία που δίνεται στην επικοινωνιακή λογική. Η επικοινωνιακή τάση εστιάζει και στον εξωτερικό κόσμο (σχέσεις) αλλά και στον εσωτερικό (κιναίσθηση, συναισθήματα). 

Διατήρηση στη Φυσική Αγωγή και στον Αθλητισμό. 

Ο κόσμος του αθλητισμού αδυνατεί να κατανοήσει τις επιπτώσεις της πολιτικής του στο άτομο (σώμα)

Από φυσιολογική άποψη το ντοπάρισμα είναι έκφραση της αδυναμίας διατήρησης της επίδοσης στο χρόνο. Από Ψυχολογική άποψη το φαινόμενο της διαρροής (drop-out) των λιγότερο ικανών παιδιών από τα αθλήματα είναι αποτέλεσμα της αποτυχίας διατήρησης της συμμετοχής των παιδιών στην άθληση 

Η διδακτική προσέγγιση της διατήρησης συντηρεί την συμμετοχή στην άθληση για τους εξής λόγους

1.    Δεν θέτει σε κίνδυνο την πιθανότητα μελλοντικής συμμετοχής στην άθληση από ανατομική και φυσιολογική άποψη

2.    Δίνει έμφαση σε θέματα ηθικής του αθλητισμού και ενισχύει την κριτική στις αθλητικές πρακτικές

3.    Εισάγει μια ισορροπημένη σχέση με το σώμα και διευκολυνει την μετάβαση σε άλλα αθλήματα

4.    Διατηρεί το ενδιαφέρον για συμμετοχή σε πολλά αθλήματα αφού οι δραστηριότητες δεν αποκλείουν κανένα 

Η προσέγγιση αυτή στηρίζεται σε 3 συσχετιζόμενους πυλώνες 

1.    Μεθοδολογία διαβάθμισης της δυσκολίας (oblique methodology). Η διαβάθμιση (obliquity) είναι η προσέγγιση που επιτρέπει σε όλους τους μαθητές να συμμετέχουν ανάλογα με το δικό τους επίπεδο ικανοτήτων. Στηρίζεται στην ικανότητα του δασκάλου να παρατηρεί και να προγραμματίζει με βάση το κριτήριο αυτό.

2.    Η υποκειμενική έννοια της δυσκολίας (subjectively difficult). Η μόνη κατάλληλη διδακτική προσέγγιση είναι εκείνη που δημιουργεί καταστάσεις όπου ο μαθητής αντιμετωπίζει και ξεπερνά τις προσωπικές του δυσκολίες. Η εύρεση μιας μέσης δυσκολίας για όλους είναι προβληματική. Η λύση στο πρόβλημα του επιπέδου δυσκολίας γίνεται με

§         Ατομικές διαδικασίες μάθησης ή συγκεκριμένες διαδικασίες για ομάδες μαθητών του ιδίου επιπέδου

§         Εφαρμογή της Μεθοδολογίας διαβάθμισης της δυσκολίας

§         Χρήση της «σχέσης βοήθειας» όπυ ένας ικανός μαθητής υποβοηθεί τη μάθηση των συμμαθητών του

3.    Η μεθοδολογία των περιστάσεων (methodology of situations). Είναι η ικανότητα του δασκάλου να προσαρμόζει το επίπεδο διδασκαλίας στις εμπειρίες και στα συναισθήματα της τάξης. Σημαντική προϋπόθεση η εκπαίδευση των δασκάλων να αναπτύξουν τις προσωπικές και διαπροσωπικές τους δεξιότητες 

 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Α)  Σχέση Μίνι τένις / τένις

 Το μίνι τένις δεν είναι τένις σε μικρογραφία αλλά είναι παιδαγωγική προσέγγιση στο τένις         το τένις προσαρμοσμένο στο παιδί και όχι το αντίθετο.

 π.χ.    Συγκριτικά με ένα παιδί – για έναν ενήλικα ύψους 1.82μ. είναι σαν το γήπεδο τένις να έχει διαστάσεις 42μ.Χ12μ. και ύψος φιλέ 1.57 εκ.

           Κανονικές διαστάσεις: 23,77 Χ 8,23 ύψος φιλέ 0.92 εκ.

 Β)  Υλικό Μίνι Τένις (μπάλες, ρακέτες, γήπεδο, ύψος φιλέ)

 Προσαρμόσθηκε σύμφωνα με τις ιδιομορφίες του παιδιού.

 1.  Μπάλες

▪         Αργές μπάλες για να βοηθούν στην αντίληψη της τροχιάς.

▪         Αναπήδηση χαμηλή έτσι ώστε να μην την κτυπούν πάνω από τους ώμους.

▪         Μαλακές για να μην πονάνε στην επαφή με το σώμα των παιδιών.

*  Αυτή είναι η μπάλα του μίνι τένις

·        Υπάρχει και η ενδιάμεση μπάλα που είναι η εξέλιξη της μπάλας μίνι τένις για μεγαλύτερα παιδιά (δεν είναι στο πρόγραμμα μίνι τένις).  

2.  Ρακέτες και βοηθήματα

▪         Η πλαστική ρακέτα για τα αρχικά στάδια

▪         Ρακέτες μίνι τένις           4 διαστάσεις

▪         Είδος γαντιού από σκληρό πλαστικό με επίπεδη επιφάνεια («POM´DO»), που έχει δύο χρώματα για να ξεχωρίζουμε το μπροστινό από το πίσω μέρος της παλάμης.

3.  Γήπεδα (χώρος παιχνιδιού)

▪         Τρεις διαστάσεις γηπέδου       12Χ6μ.

15Χ6μ.

18Χ8μ.          ενδιάμεσο γήπεδο

▪         Ύψος του φιλέ                      0,6μ. – 0,7μ.

▪         Κατανομή του χώρου:  Σε 1 γήπεδο τένις χωράνε 7 χώροι παιχνιδιού.

(3 γήπεδα μίνι τένις και 1 χώρος ελευθέρου παιχνιδιού)

Γ)  Παιδαγωγική Προσέγγιση

Γενικά

▪         Το παιδί πρώτα – ο μαθητής μετά

▪         Είναι η συμμετοχή και η αφοσίωση των δασκάλων που φέρει την επιτυχία του προγράμματος πέραν της ποιότητας των ιδεών και της διαφήμισης.

▪         Κατά τη διδασκαλία της εκμάθησης δεν πρέπει να περνάμε στο επόμενο στάδιο προτού το παιδί κατέχει το παρόν στάδιο.  Είναι σημαντικό να κρατάμε το παιδί στο επίπεδο της εξέλιξής του και να αποφεύγουμε την πρόωρη εξέλιξη.

▪         Η ενεργή συμμετοχή όλων των παιδιών στην εξέλιξη της άσκησης.

Παράμετροι που πρέπει να λαμβάνει υπ΄ όψη του ο δάσκαλος

1. Να μην αγνοεί τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού π.χ.  Η ανάπτυξη της θέλησης να συμμετάσχει αυξάνεται διαμέσου της άμεσης επιτυχίας.

2. Εφαρμογή ποικιλίας μεθόδων έτσι ώστε τα παιδιά να γίνουν κάτοχοι των γνώσεων.

3. Να δώσουμε νόημα σε αυτό που διδάσκουμε και να έχει σχέση με το τένις.

Παράμετροι ανάπτυξης ικανοτήτων του παιδιού

1.  Κινητική ανάπτυξη και συντονισμός παιδιού (δεξιότητες χειρισμού)

Το παιδί σε αυτή την ηλικία έχει την ανάγκη να κινείται – να μην το περιορίζουμε αλλά να κατευθύνουμε τις κινήσεις του.

2.  Σωματική κιναίσθηση (γνωριμία)

Π.χ. το παιδί σε αυτή την ηλικία δεν ξέρει ακόμα αν είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας (πλευρικότητα).

3.  Ο χρόνος αντίδρασης του παιδιού είναι 2.5 φορές αργότερος από έναν ενήλικα.

Το παιδί προσαρμόζεται / αντιδρά όταν η μπάλα είναι δίπλα του και όχι νωρίτερα.  Δεν μπορεί ακόμα να αντιληφθεί σε ένα κινούμενο αντικείμενο την απόσταση που τον χωρίζει και την ταχύτητα που κινείται.

4.  Ιδιομορφία παιδιών

Η ηλικία 5-7 ετών είναι καθοριστική για την ανάπτυξη των κινητικών ικανοτήτων.  Η καθυστερημένη ανάπτυξη αυτών των ικανοτήτων κάνει πιο δύσκολη την τεχνική εκμάθηση.

Δ)  Οργάνωση της διδακτικής περιόδου

Στην ίδια διδακτική περίοδο μπορούμε να έχουμε έως 18 παιδιά χωρισμένα σε τρεις ομάδες των 6 παιδιών υπό την επιτήρηση τριών ενήλικων, εάν είναι δυνατό.  

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΙΝΙ ΤΕΝΙΣ

 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

(Η εισήγηση αυτή  έγινε στο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Δημοκρατικής Συνεργασίας Δασκάλων-Νηπιαγωγών  στα Λατσιά 13 Μαΐου 2006)

ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

1.  Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε Διαφοροποίηση Εργασίας στη διδασκαλία της Φ.Α. στο Δημοτικό Σχολείο;

2.  Ποιοι είναι οι στόχοι της Φ.Α. στο Δημοτικό Σχολείο;

3.  Ποια η σημερινή μεθοδολογία προσέγγισης; Είναι αποδοτική;

4.  Ποια μεθοδολογία προσέγγισης προτείνεται;

5.  Πώς η Διαφοροποίηση Εργασίας επιδρά θετικά στην πορεία επίτευξης των στόχων;

6. Πώς επιτυγχάνεται η Διαφοροποίηση Εργασίας;

7. Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

1.Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε Διαφοροποίηση Εργασίας στη διδασκαλία της Φ.Α. στο Δημοτικό Σχολείο;

 «Τι είναι Διαφοροποίηση Εργασίας»

 Αναφέρονται 3 παραδείγματα που πιθανό να συναντήσουμε σε Δημοτικό Σχολείο. Σε ποια υπάρχει Δ. Εργασίας;

ΠΡΑΚΤΙΚΗ  ΕΦΑΡΜΟΓΗ :

Ε΄ ΤΑΞΗ 

Θέμα:  Ντρίπλα με το χέρι.

Ειδικοί στόχοι μαθήματος :

• Να καταστούν ικανοί να εκτελούν 10 τουλάχιστον συνεχόμενες ντρίπλες.
• Να μπορούν να κάνουν ντρίπλα και να μετακινούνται
• Να διακρίνουν την ντρίπλα ασφάλειας (χαμηλή με προστασία σώματος και χεριού) από την ντρίπλα ταχύτητας (ψηλή)
• Να εκτελούν ντρίπλα ασφάλειας και ντρίπλα ταχύτητας.
• Να παίζουν απλά παιγνίδια με χρήση ντρίπλας

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1 : Ο Μ (αναπηρικό καροτσάκι) ρίχνει καλαθιές, η Α τον βοηθά και η Β συγυρίζει την αποθήκη, οι υπόλοιποι διδάσκονται τη ντρίπλα.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 :  Προετοιμαζόμαστε για αγώνα καλαθόσφαιρας με άλλο σχολείο. Τα παιδιά χωρίζονται 4-4 σε ομάδες εργασίας (ντρίπλα 2 πιατάκια μπροστά – 1 επιστροφή πίσω – 2 μπρ..., ντρίπλα ταχύτητας 15m, ζιγκ-ζαγκ σε κώνους, ντρίπλα 15m με χέρια εναλλάξ). Ο δ/λος εξηγά τις ασκήσεις και μετά προπονεί την ομάδα, ενώ παράλληλα ελέγχει την εναλλαγή των ομάδων από τον ένα σταθμό στον άλλο.

ΣΧΟΛΙΟ : Στο σύγχρονο σχολείο ο δάσκαλος προσφέρει ισότητα ευκαιριών και παρέχει αντισταθμιστική εκπαίδευση στα παιδιά με εκπαιδευτικά ελλείμματα. Αφήνοντας ο δάσκαλος τα παιδιά να ασχολούνται με κάποιες δραστηριότητες σε ομάδες, χωρίς άμεση ανατροφοδότηση (με παρατήρηση παράλληλα με τη διδασκαλία), αυτοαξιολόγηση (δασκάλου) για τις παρεχόμενες δραστηριότητες και παροχή βελτιωμένων δραστηριοτήτων πιθανόν να χάσει όλο το χρόνο των παιδιών. Παράλληλα, με την προπόνηση της «ομάδας», τα παιδιά με κινητικό προβάδισμα (που προπονούνται τις πλείστες φορές σε ομάδες ή είναι ηλικιακά και βιολογικά μεγαλύτεροι από τους υπόλοιπους) έχουν ακόμα μια φορά την ευκαιρία να επιδείξουν την υπεροχή τους τονίζοντας στους άλλους ότι η θέση τους είναι στην κερκίδα κι όχι στο γήπεδο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 3 :  (Σχόλια με κόκκινο χρώμα σε παρένθεση)

Ο δάσκαλος συγκεντρώνει τα παιδιά και τους αναφέρει ότι σήμερα θα ανακαλύψουν τα μυστικά της ντρίπλας με το χέρι (το μάθημα δηλ. ξεκινά με τα παιδιά να έχουν ένα ξεκάθαρο στόχο). Όλα τα παιδιά παίρνουν από μιά μπάλα βόλεϊ (με τη μπάλα του βόλεϊ που είναι μαλακή, πιο μικρή, αλλά έχει άριστη αναπήδηση διασφαλίζεται η άνεση στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων-δεξιοτήτων και από τα λιγότερο ικανά παιδιά).

ΟΔΗΓΙΕΣ – ΠΟΡΕΙΑ  ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ :

• Κυλήστε τη μπάλα χωρίς να αγγίζετε άλλα παιδιά (γίνεται εξοικείωση με το χώρο γύμνασης. Το παιδί με το καροτσάκι έχει τη μπάλα στα πόδια του και μετακινείται με το καροτσάκι).
• Χτυπήστε τη μπάλα ελεύθερα στη θέση σας (ντρίπλα) (τα κάθε παιδί ντριπλάρει τη μπάλα ανάλογα με το επίπεδο δεξιοτήτων και ικανοτήτων του. Ο δάσκαλος μετακινείται σε όλο το χώρο και σχολιάζει με ικανοποίηση τη συμμετοχή όλων των παιδιών. Το παιδί με το καροτσάκι χτυπά τη μπάλα και την πιάνει, όπως στα παιγνίδια καλαθόσφαιρας με καροτσάκι).
• Χτυπήστε 5 συνεχόμενες φορές τη μπάλα (όλα τα παιδιά της τάξης μπορούν, όλα μετέχουν).
• Δοκιμάστε να κάμετε όσο πιο γρήγορα μπορείτε τα 5 χτυπήματα. Ποιο είναι το μυστικό; (ν’ ανακαλύψουν ότι πρέπει να χτυπούμε τη μπάλα χαμηλά, αφήνοντας τη σχεδόν πάντα κολλημένη στο χέρι μας)  
• Αφού η ντρίπλα θέλει επιδεξιότητα ας χρησιμοποιήσουμε το πιο επιδέξιο μέρος του χεριού μας να την επιτύχουμε. Ποιο είναι το πιο επιδέξιο μέρος του χεριού μας; (αναμενόμενη απάντηση : «τα δάκτυλα»).
• Μπορείτε να κάμετε το ίδιο με το άλλο χέρι, εναλλάξ, με μετακίνηση; (ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται αλλά τα παιδιά εκτελούν την κάθε δραστηριότητα ανάλογα με το κινητικό τους επίπεδο και το επίπεδο δεξιότητάς τους. Ο καθένας προσπαθεί να βελτιώσει τον εαυτό του). 

  ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΖΕΥΓΑΡΙΑ (μία μπάλα ανά ζευγάρι, τα παιδιά χωρίζονται ελεύθερα σε ζευγάρια, ο δάσκαλος γίνεται ζευγάρι με όποιον έχει περισσέψει):

  • (πρακτικές με τις οποίες η ντρίπλα γίνεται χαμηλή, με περισσότερη οπτική επαφή στο ζευγάρι τους αντί στη μπάλα)
  • (δραστηριότητες μέσα από τις οποίες αναπτύσσεται, εκτός από τη δεξιότηταντρίπλας και η συνεργασία. Μέσα από τις δραστηριότητες αυτές μπορεί να αναδυθεί άριστα και η αμοιβαία διδασκαλία, με τα παιδιά να συμβουλεύουν, ως παρατηρητές, το ζευγάρι τους)
  • (το παιδί στο καροτσάκι μετέχει σε όλες σχεδόν τις ασκήσεις με πιάσιμο της μπάλας μετά από κάθε ντρίπλα)
  • Ο ένας καθοδηγά το ζευγάρι του πώς θα εκτελέσει την ντρίπλα (ψηλά, δεξιά-αριστερά, μπροστά πίσω, αργά γρήγορα) και ο άλλος προσπαθεί να ακολουθήσει τις οδηγίες.
  • Ό ένας δείχνει με το σώμα του τις πιο πάνω παραλλαγές, χωρίς να μιλά και ο άλλος εκτελεί.
  • Ο ένας δείχνει αριθμό δακτύλων στον ντριπλέρ που λέει πόσα δάκτυλα βλέπει, ενώ εκτελεί ντρίπλα.
  • Ο ένας ντριπλάρει τη μπάλα προσπαθώντας να την προστατέψει από τον άλλο που προσπαθεί να την κλέψει.
  • Το κάθε ζευγάρι στέκεται στην πλάγια γραμμή ενώ σε απόσταση 5m απέναντί τους προς το κέντρο του γηπέδου βρίσκεται ένας κώνος. Με το σφύριγμα του δασκάλου ξεκινά ο πρώτος ντρίπλα, φτάνει στον κώνο, τον ακουμπά, επιστρέφει και δίνει τη μπάλα στο ζευγάρι του που πηγαίνει κι αυτό με ντρίπλα στον κώνο και επιστρέφει. Ο δάσκαλος με το σφύριγμα αρχίζει να μετρά, με τη βοήθεια χρονομέτρου, το χρόνο. Γίνονται 2-3 επαναλήψεις με την κάθε ομάδα να προσπαθεί να βελτιώσει τον προηγούμενό της χρόνο.
  (Αν έχει παραμείνει χρόνος)  Τέλειωμα μαθήματος με παιγνίδια ή δραστηριότητες ντρίπλας σε ομάδες 4-6 παιδιών (π. χ. τα 12 παιδιά παίζουν 3-3 κανονικό παιγνίδι σε μονά καλάθια, ενώ τα άλλα 12-16 παίζουν 3-3 ή 4-4παρόμοιο παιγνίδι, στο οποίο αντί καλάθι υπάρχει ένα παιδί για κάθε ομάδα που κάθεται σε μια καρέκλα. Η ομάδα κερδίζει βαθμό, όταν καταφέρει να πάρει τη μπάλα στο παιδί που κάθεται στην καρέκλα, χωρίς αυτό να σηκωθεί από τη θέση του).  

  ΓΕΝΙΚΑ  ΣΧΟΛΙΑ  ΓΙΑ  ΤΟ  ΜΑΘΗΜΑ :

  • Στο συγκεκριμένο μάθημα έχουν χρησιμοποιηθεί γενικές οδηγίες, οι οποίες όμως παρέχουν την ευκαιρία στα παιδιά να δουλεύουν σε διαφορετικά επίπεδα και να βελτιώνουν ποιοτικά τις κινητικές τους δεξιότητες, σε ατομικό επίπεδο, μέσα στην τάξη μικτής ικανότητας.
  • Το ίδιο μάθημα θα μπορούσε να οργανωθεί με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο. Π.χ. να οργανωθεί από την αρχή σε ομάδες μικτής ικανότητας και η κάθε ομάδα ν’ αναλάβει να διερευνήσει ένα πεδίο σχετικό με την ντρίπλα, που τους έχει δοθεί γραπτά σε καρτελίτσα (Α΄+ Δ΄ Ομάδες – Τι πρέπει να κάνω για να μην μπορεί εύκολα ο αντίπαλος να μου κλέψει τη μπάλα; Β΄+ Ε΄ Ομάδες – Πώς θα καταφέρω να πάω πιο γρήγορα από το ένα σημείο του γηπέδου στο άλλο; Γ΄+ Στ΄ Ομάδες: Πώς θα καταφέρω να μεταφέρω πιο εύκολα τη ντρίπλα μου από το ένα χέρι στο άλλο ή από τη μια κατεύθυνση στην άλλη; Η κάθε ομάδα παρουσιάζει τις εισηγήσεις της, αφού προηγούμενα έχει διαμοιράσει του ρόλους των παιδιών – ο ένας είναι ο αναγνώστης του προβλήματος, ο άλλος είναι ο συντονιστής της συζήτησης-διερεύνησης, ο άλλος εκτελεί χρέη γραμματέα (καταγράφει και ανακοινώνει) και ο άλλος (ή άλλοι) αναλαμβάνει την πρακτική επίδειξη. Έτσι τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να προβληματιστούν, να λειτουργήσουν δημοκρατικά στην ομάδα, να επιλέξουν τους πιο επιδέξιους για την πρακτική παρουσίαση η οποία όμως θα ανακοινώνεται από άλλο και να μάθουν ο ένας από τον άλλο μέσα από την αμοιβαία διδασκαλία.
  • Με τον ίδιο τρόπο, αν υπήρχαν πολύ μεγάλες διαφορές  δεξιοτήτων χειρισμού στην τάξη, θα μπορούσε το Α΄ μέρος του μαθήματος να απευθύνεται σε όλα τα παιδιά όπως στο πιο πάνω μάθημα αλλά στη συνέχεια να υπήρχαν διαφοροποιημένες δεξιότητες, κατά επίπεδο, για ενασχόληση των παιδιών ανάλογα με το βαθμό επιδεξιότητάς τους.

  ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Ο σκοπός και οι στόχοι αναφέρονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Ο σκοπός είναι πολύ γενικός και δεν μας διαφωτίζει. Οι στόχοι είναι και αυτοί γενικοί και ... μεγαλεπίβολοι. Επιδιώκονται με την πιο κάτω ύλη:

ΑΒΓ: Μετακινήσεις, δεξιότητες. χειρισμού, φυσικές κινητικές ενέργειες, δρομικά παιγνίδια και παιγνίδια με μικρά όργανα.

ΔΕΣτ: Τα πιο πάνω + γυμναστική, αθλοπαιδιές, στίβος, χορός, κολύμβηση.

Διεθνώς τα Α.Π. βασίζονται κύρια σε κάποια μοντέλα (Αθλητικής Εκπαίδευσης, Κινητικής Αγωγής, Κοινωνικής και Ηθικής Ανάπτυξης, Δια Βίου Άσκησης και Υγείας...)

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Επικρατεί σύγχιση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Α.Π. της Κύπρου δεν μπορεί να ενταχθεί σε κάποιο από τα πιο πάνω μοντέλα στα οποία να στηρίζεται το φιλοσοφικό του υπόβαθρο. Βρίσκεται ίσως πιο κοντά στο μοντέλο της Υγείας, με τη ξεπερασμένη της μορφή που έχει ως βάση την ιατρική θεώρηση της υγείας και όχι την υγεία με την ευρύτερή της μορφή. Δεν υπάρχει κοινή πολιτική. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες απαιτήσεις ανά τάξη, ιδιαίτερα στις μικρές τάξεις.

Η διδασκαλία στις τάξεις Δ΄, Ε΄, Στ’ συνδέεται άμεσα με προπονητικές δομές και τη συμμετοχή σε ανταγωνιστικές συναντήσεις που εστιάζονται στη νίκη της ομάδας επιλέκτων και όχι στην απόκτηση κινητικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων ζωής για όλα τα παιδιά. Αποτέλεσμα : Ο αποκλεισμός παιδιών αντί η συμμετοχή.

 Γενική παραδοχή: Η παρούσα πρακτική προωθεί τα παιδιά με κινητικό προβάδισμα και αυξημένες κινητικές εμπειρίες και δεν λειτουργεί αντισταθμιστικά και υπέρ των παιδιών με κινητικά ελλείμματα.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

• Αλλαγή νοοτροπίας : Θετικές προσδοκίες από όλα τα παιδιά, έμφαση στη βελτίωση και συμμετοχή όλων, όχι μόνο της ομάδας επιλέκτων, η οποία έχει μάλιστα μικρότερα περιθώρια βελτίωσης .
• Διαφοροποίηση εργασίας ανάλογα με το κινητικό επίπεδο, και τα επίπεδα συμπεριφοράς κάθε παιδιού:
• Η διαφοροποίηση στην εργασία σημαίνει ισότητα στην αντιμετώπιση όλων των παιδιών.
• Η απαίτηση για επίτευξη κοινού επιπέδου επιτευγμάτων σημαίνει ανισότητα και ισοπέδωση στη μεταχείριση.
• Να τεθεί γερή βάση στις Α Β Γ τάξεις έτσι που τα παιδιά να αποκτήσουν, να εξασκηθούν και να βελτιώσουν τις βασικές κινητικές δεξιότητες – να μάθουν το κινητικό αλφάβητο, έτσι που ν’ αρχίσουν σιγά-σιγά να εφαρμόζουν τις βασικές κινήσεις σε αθλητικές δραστηριότητες.
• Να δοθούν ευκαιρίες στις τάξεις Δ Ε Στ για εφαρμογή και ποιοτική βελτίωση όσων ξέρουν, για αυτοαξιολόγηση, για αθλητικές δραστηριότητες που προσφέρουν χαρά (όχι άγχος και ένταση), για να τους γίνουν συνήθεια.
• Να δίνεται έμφαση στη διαδικασία μάθησης (task orientation) και όχι στο ποιος τα καταφέρνει καλύτερα (ego orientation – result orientation)

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Τα παιδιά έχουν διαφορετικές κινητικές ικανότητες, κινητικές δεξιότητες, κινητικές εμπειρίες, εμπειρίες συμμετοχής σε ομαδικές αθλητικές δραστηριότητες.

Βρίσκονται σε διαφορετικές βιολογικές ηλικίες.

Πολλά δεν έχουν την ευκαιρία να μάθουν και να εξασκήσουν κινητικές δεξιότητες πέρα από το σχολικό ωράριο.

Ο χρόνος διδασκαλίας της Φυσικής Αγωγής είναι πολύ περιορισμένος γι’ αυτό πρέπει να μεγιστοποιηθεί και αξιοποιηθεί μέχρι το τελευταίο λεπτό.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

2. Γνωρίζω – αξιοποιώ – βελτιώνω το σχολικό περιβάλλον (σχολικές εγκαταστάσεις, προβλήματα ασφάλειας, υλικά Φυσικής Αγωγής).

3. Στα πρώτα μαθήματα (αρχική αξιολόγηση) ασχολούμαι με βασικές κινητικές έννοιες – οδηγίες που αφήνουν περιθώρια εκτέλεσης σε πολύ διαφορετικά επίπεδα.

4. Δίνω ξεκάθαρο μήνυμα στα παιδιά για τους στόχους που θέτω και θέτουν για τον εαυτό τους.

5. Χρησιμοποιώ, ανάλογα με την περίπτωση, διαφορετικό τρόπο οργάνωσης του μαθήματος, των ομάδων, των σταθμών εργασίας, του στυλ διδασκαλίας.

Παραδείγματα μεθοδολογικών προσεγγίσεων:

Οι οδηγίες μου είναι σαφείς αλλά τέτοιες που αφήνουν μεγάλο  περιθώριο διαφοροποίησης στην εκτέλεση.

Τα παιδιά θέτουν από μόνα τους ή σε συνεργασία με τον /την εκπαιδευτικό  ή άλλα παιδιά ατομικούς στόχους. Οι στόχοι μπορούν να καταγράφονται, αξιολογούνται, επανατοποθετούνται σε ατομικές καρτέλες ή σε τετράδιο Φυσικής Αγωγής.

Στα παιγνίδια (μικρές ομάδες 3-5 παιδιών) εφαρμόζουν στρατηγικές και αναλαμβάνουν ρόλους που μπορούν να επιτύχουν.

Δεν διατηρώ σταθερές τις ομάδες των παιδιών. Κρίνω ανάλογα με τα δεδομένα. Σε κάποιο μάθημα είναι επιτρεπτό να έχω αμιγείς ομάδες αγοριών και κοριτσιών ή και (σπάνια) ομάδες ικανοτήτων, αλλά συνήθως έχω μικτές ομάδες (όταν κάποια παιδιά π.χ. μπορούν να παίξουν πολύ καλά χάντμπολ, ενώ κάποια άλλα δεν έχουν καν τις βασικές δεξιότητες, μπορούν να γίνουν 2-4 μικρές ομάδες που να παίξουν το παιγνίδι με πολύ μικρότερη περιοχή τερματοφύλακα και μπάλα από σφουγγάρι, ενώ 2 άλλες ομάδες με παιδιά ψηλών ικανοτήτων παίζουν σε μεγαλύτερο γήπεδο. Με την ίδιο τρόπο, μπορούμε να βάλουμε εμπόδια σε διαφορετικό ύψος ή διαφορετικές αποστάσεις και τα παιδιά να ομαδοποιούνται μόνα τους, επιλέγοντας το σταθμό που τους ταιριάζει).

Προσέχω ιδιαίτερα τον τρόπο σχηματισμού των ομάδων. Αποφεύγω να αφήνω συνήθως τα παιδιά να επιλέγουν εναλλάξ τα μέλη της ομάδας τους γιατί στέλλονται πολύ αρνητικά μηνύματα στα παιδιά τελευταίας επιλογής.

Τα παιδιά αλληλοδιδάσκονται μέσα από την αμοιβαία διδασκαλία, αλλά και αλληλοβελτιώνονται. Οι πιο ικανοί προσπαθούν να εκτελέσουν τέλεια την άσκηση και οι άλλοι μαθαίνουν από αυτούς (σταθμοί εργασίας).

Έχω σε κάθε μάθημα ξεκάθαρους στόχους τους οποίους επιδιώκω στα πρώτα 25-30 λεπτά. Στην υπόλοιπη ώρα τα παιδιά παίζουν (εφαρμογή όσων έμαθαν) ή δέχονται ατομική βοήθεια αν τη ζητήσουν (π.χ. Μαθαίνω σε κάποιο την τούμπα ή παίζω με κάποιο basket).

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Ισότητα στο μάθημα :

Παπαϊωάννου, Α. & Νικολόπουλος, Κ (1995): Αντιλήψεις μαθητών του κλίματος στο μάθημα φυσικής αγωγής για αγόρια και κορίτσια. 3^ο Διεθνές Συνέδριο Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Κομοτηνή, 19-21 Μαϊου 1995.

Παπαϊωάννου, Α (2000) : Στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές 1) στο μάθημα φυσικής αγωγής, 2) στους χώρους άθλησης, 3) ως προς ένα υγιεινό τρόπο ζωής, ατόμων που διαφέρουν ως προς το φύλο, ηλικία, κοινωνική τάξη, θρησκεία και βαθμό κινητικής δυσκολίας – ατέλειας. Τελική Έκθεση ΕΠΕΑΕΚ-ΕΡΕΥΝΑ. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Buschner, C.A. (1994). Teaching Children Movement Concept and Skills: Becoming a Master Teacher. Champaign, IL: Human Kinetics.

Nicholls, J.G. (1989): The competitive ethos and democratic education. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Papaioannou, A (1995): Differential perceptual and motivational patterns when different goals are adopted. Journal of Sport & Exercise Psychology, 17, 18-34. 

Σύγχρονα Μοντέλα Φυσικής Αγωγής

Παπαϊωάννου, Α., Θεοδωρακάκης, Ι., Γούδας, Μ. (2003): Για μια καλύτερη Φυσική Αγωγή. Θεσσαλονίκη: Χριστοδουλίδη.

Biddle, S. (1987). Foundation of health-related fitness in Physical Education. London: Ling.

Hellison, D. (1995). Teaching responsibility through physical activity. Champaign, IL: Human Kinetics.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ